Wystawa fotografii ZOSTAŁY TYLKO MACEWY autorstwa Grzegorza Pietraszka w Muzeum w Bielsku Podlaskim

25 lutego w Muzeum w Bielsku Podlaskim odbył się wernisaż wystawy fotograficznej „Zostały tylko macewy” autorstwa Grzegorza Pietraszka. Na ekspozycję składają się fotografie z kirkutów na terenach Polski Wschodniej. Wystawę oglądać można do końca marca bieżącego roku.

„Sam tytuł – Zostały tylko macewy – jest chyba najlepszą ilustracją tego, co możemy tutaj zobaczyć i bardzo dużo mówi o samej wystawie, ale nie tylko o wystawie. (…) Ten tytuł zmusza do refleksji, do przemyśleń i tak naprawdę wydaje mi się bardzo dużo mówić o narodzie żydowskim, o kulturze tego narodu, o historii, którą ten naród tworzył tutaj naszych terenach. Z drugiej strony, w tym samym tytule dostrzegam też tragedię i ciężkie losy, które spotkały Żydów którzy tutaj żyli, mieszkali przed II Wojną Światową” – rozpoczął Jerzy Sołub.

Grzegorz Pietraszek na swoich fotografiach przedstawia macewy jako pozostałości po Żydach zamieszkujących tereny Polski Wschodniej na przestrzeni wieków. Według spisu ludności przeprowadzonego w 1921 roku, Bielsk Podlaski zamieszkiwało 4759 osób, z czego 2239 podawało narodowość żydowską. Na zdjęciach obejrzeć można ich pozostałości między innymi w Brańsku oraz Orli.

Autor zdjęć scharakteryzował zarówno nagrobki, ich symbolikę oraz dlaczego znajdują się czasem w tak specyficznych miejscach:

„Same kirkuty są położone przy miasteczkach, przy miastach w pewnej bym powiedział specyfice. Odnajdziecie je na przykład w miejscach, które z rolniczego punktu widzenia są często nieużytkami, czyli na przykład są to wzgórza, jakieś wzniesienia. (…) Celowo robiono to w ten sposób, żeby zabezpieczyć cmentarza przed ewentualną dewastacją”.

„Według prawa mojżeszowego cmentarz miał być przynajmniej 50 łokci od najbliższych zabudowań – czyli 25 metrów od budynku”.

„Fotografie prezentują macewy, czyli to co jest jakby istotą cmentarzy żydowskich, europejskich. Sama macewa, nazywana inaczej stellą, (…) wykształciła się w Europie w dosyć specyficzny sposób. Szczególnie w Polsce możemy obserwować dosyć specyficzne wzory”.

Symbolika jest obfita i bogata w główniej mierze dlatego, iż religia żydowska zabrania pokazywać ludzkich postaci. Sama macewa kształtem nawiązuje do bramy, co symbolizować ma przejście ze świata ziemskiego, do świata wiecznego.

Wiele z nich uległo zniszczeniu w trakcie II Wojny Światowej, ale zniszczeniu ulegały również w czasach PRL-u, gdy w miejscach cmentarzy powstawały parki bądź skwery miejskie.

W trakcie samego spotkania padały również pytania od zebranych, między innymi o kwestię uporządkowywania cmentarzy:

„Z porządkowaniem cmentarzy żydowskich (…) jest trochę taka specyficzna sytuacja, ponieważ w kulturze żydowskiej cmentarz jest pewną rzeczą bym powiedział świętą, nienaruszalną. Chrześcijanie porządkują cmentarze kosząc trawę, wycinając drzewa. W naszym rozumieniu porządkują przestrzeń. Żydzi natomiast twierdzą, że to co jest na cmentarzu, tego nie należy ruszać” – odpowiedział Grzegorz Pietraszek.

„W tradycji żydowskiej przyjmuje się, że grób należy do Boga, jest jakby własnością Boga i Bóg opiekuje się grobem. Także nawet jeżeli wydaje nam się, że pomniki są zniszczone, czy cmentarze zaniedbane, w rzeczywistości tak nie jest, bo Bóg sprawuje opiekę i jeżeli pozwolił na to, to znaczy że tak miało być” – dodał Jerzy Sołub.